Jan Heweliusz (1611 - 1687)





   28 I 2011 r. mija 400 rocznica urodzin wybitnego astronoma gdańskiego Jana Heweliusza.
Sławę przyniosły mu doskonałe i liczne obserwacje, a także nadzwyczaj starannie i pomysłowo skonstruowane instrumenty



 Heweliusz był wprawdzie browarnikiem, ale zawód ten traktował jako źródło dochodów zapewniających jego rodzinie byt, a jemu prowadzenie pracy naukowej inspirowanej umiłowaniem astronomii, której zresztą poświęcił całe swe życie.

Jan Heweliusz wywodził się z zamożnej rodziny gdańskich browarników.

Zasadnicze wykształcenie Heweliusz zdobył w Gimnazjum Akademickim. Tam właśnie matematyk i astronom Piotr Krüger (1580–1639) rozbudził u młodego Heweliusza żywe zainteresowanie astronomią.

W czerwcu 1630 r. Heweliusz wyjechał na zagraniczne studia kierując się najpierw do Holandii. Po drodze, mijając wyspę Hven, dokonał 29 czerwca obserwacji zakrycia Saturna przez Księżyc. Jest to pierwsza znana jego obserwacja. Po przybyciu do Holandii rozpoczął w Lejdzie — zgodnie z życzeniem ojca — studia prawnicze.

Po powrocie do Gdańska Heweliusz podjął na życzenie ojca studia praw i urządzeń miejskich. W 1635 r. zawarł związek małżeński z Katarzyną Rebeschke, córką bogatego browarnika. Wniosła ona w posagu dwa domy wraz z browarem na Starym Mieście przy ulicy Korzennej 53 i 54 sąsiadujące ze znajdującym się pod numerem 55 domem i browarem jego ojca. W 1636 r. Heweliusz wstąpił do cechu browarników, zaś w 1643 r. został starszym cechu.

Na początku działalności astronomicznej sprawą zasadniczą stało się dla Heweliusza stworzenie sobie warsztatu pracy naukowej, a więc zaopatrzonego w odpowiednie przyrządy obserwatorium.

Swe pierwsze obserwatorium Heweliusz ulokował na poddaszu tylnej części własnego domu adaptując je do celów astronomicznych. Wyposażył je w duże okna pozwalające obserwować w różnych kierunkach, umieścił tam podstawowe instrumenty jak kwadranty, sekstanse, oktant oraz pierwsze, jeszcze niezbyt duże lunety.



Tam Heweliusz podjął regularne obserwacje. Jego pierwszym wielkim tematem była kartografia powierzchni Księżyca. Wyniki tych obserwacji ujął w wydanej w 1647 r. Selenographii. Zawierała ona zresztą nie tylko świetne rysunki Księżyca w różnych fazach i jego mapy, ale także i inne obserwacje wykonane w tym czasie.

Jan Heweliusz sam budował swoje przyrządy do obserwacji na zdj.jedna z jego lunet pod murami Gdańska.

Odsiecz Wiednia dała Heweliuszowi okazję do utworzenia na cześć zwycięskiego króla gwiazdozbioru Tarczy Sobieskiego:

.W ostatnim roku swojego życia czas swój  Heweliusz poświęcił na kończenie dwóch ściśle ze sobą związanych prac, jakimi były katalog gwiazd i atlas nieba. Jednak pogorszenie się stanu zdrowia, a na koniec śmierć w dniu 28 stycznia 1687 r. nie pozwoliła mu doprowadzić dzieła do końca

W swym katalogu Heweliusz ugrupował gwiazdy tylko według gwiazdozbiorów.

Jako pierwszy podał dla wszystkich gwiazd nie tylko współrzędne ekliptyczne, ale też i równikowe. Poszczególne gwiazdy oznaczał stosowanym od dawna sposobem opisującym położenia gwiazd na wyobrażeniach gwiazdozbiorów.

Ogrom całego dorobku naukowego Heweliusza budzi prawdziwy szacunek.